محمدحسین مروج کاشانی/

 آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد موقوفاتی جهان اسلام، در چند سال اخیر در کنار انجام سایر فعالیت‌های فرهنگی، مذهبی و تبلیغی، رویکرد جدیدی را در انجام فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر کاهش تصدیگری در حوزه اقتصاد و پشتیبانی از کسب و کارهای بخش خصوصی در پیش گرفته است. به عبارت دیگر به جای اینکه آستان قدس رضوی رقیب بخش خصوصی باشد، کمک کار و پشتیبان آن‌ها بوده که این رویکرد در سه تا چهار سال گذشته مطابق ضوابط و دستورالعمل‌های تعریف شده بسیار توسعه یافته است. در همین راستا، شرکت صنایع پیشرفته رضوی وابسته به سازمان اقتصادی رضوی از سال گذشته پس از تشکیل با حمایت از مجموعه‌های نخبگانی کشور بر اساس حوزه‌های کاری و فعالیتی که برای آن تعریف شده است به تولید محصولات کلیدی، راهبردی و نوآورانه در کشور روی آورده است. به همین مناسبت در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت صنایع پیشرفته رضوی به مباحثی همچون هدف از تشکیل، مأموریت، پروژه‌های در دست اقدام و... در مورد این شرکت پرداخته‌ایم.

دکتر مجتبی بهنام تقدسی، در فضایی صمیمی پذیرای ما بود و با حوصله به پرسش‌های ما پاسخ گفت. وی دانش‌آموخته مقطع تحصیلی دکترای رشته مکاترونیک از کشور ایتالیاست و پیش از این علاوه بر عضویت در هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)، مسئولیت معاونت آموزشی این دانشگاه در سال‌های پیش را هم در کارنامه کاری خود دارد. گفت‌وگوی خبرنگار قدس را با وی دنبال کنید.

آقای دکتر! شرکت صنایع پیشرفته رضوی چگونه شکل گرفت؟

از سالیان دور یعنی از سال 1315 شمسی شرکتی به نام شرکت قند آبکوه در شهر مشهد و وابسته به آستان قدس رضوی فعالیت می‌کرد تا اینکه در سال 1389 با توجه به اینکه این شرکت در محدوده مناطق شهری مشهد واقع شده بود و مشکلاتی از نظر مسائل زیست محیطی، آلودگی‌ها، مشکلات مربوط به فعالیت‌های صنعتی و... را ایجاد کرده بود و از طرفی همسایه‌های این شرکت و شهروندان مشهدی هم از قرار گرفتن این شرکت در محدوده شهری گلایه‌مند و ناراحت بودند، با سیاست‌های آستان قدس رضوی، فعالیت تولیدی این شرکت در سال 1389 تعطیل شد و پس از چند سال، تمامی خطوط و دستگاه‌های تولیدی آن به محل دیگری منتقل شد. در ابتدای سال 1398 با امریه تولیت وقت آستان قدس رضوی، آیت‌الله رئیسی و با تأکید ایشان مبنی بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و حرکت به سوی جذب نخبگان در آستان قدس رضوی، مقرر شد شرکت قند آبکوه از نظر نام، مأموریت و اساسنامه، تغییر وضعیت و تغییر مأموریت دهد و به شرکت صنایع پیشرفته رضوی تبدیل شود.

با انتصاب تولیت فعلی آستان قدس رضوی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، در سال 1398 حجت‌الاسلام والمسلمین مروی هم در آبان سال گذشته ضمن تأیید و موافقت با تشکیل این شرکت، بر فعالیت آن مطابق شرح وظایف و مأموریت تعیین شده برای آن، تأکید کردند و عملاً فرایند ثبت و فعالیت این شرکت از آبان سال 1398 آغاز شد.

این شرکت، یک شرکت تولیدی و ارائه‌دهنده محصول یا محصولات خاص نیست، بلکه یک شرکت با فعالیت اقتصادی در زمینه تمرکز بر مدیریت تولید و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی در زمینه صنایع پیشرفته و ورود به حوزه‌های راهبردی، کلیدی و به اصطلاح های‌تک در سطح کشور است. این شرکت مطابق شرح وظایف، مأموریت و حوزه‌های کاری که برای آن تعریف شده است، از صنایع پیشرفته حمایت می‌کند.

یعنی در تمامی حوزه‌های صنایع پیشرفته، راهبردی و کلیدی ورود پیدا نمی‌کنید؟

بله همین طور است، رویکرد این شرکت ورود به تولید و مدیریت تولید صنایع پیشرفته در حوزه‌های زیرساختی و راهبردی خاصی در کشور است، به ویژه ورود به حوزه‌هایی که بخش خصوصی توان کافی یا ریسک‌پذیری لازم برای ورود به آن‌ها را ندارد. همین جا باید بگویم که پیش از فعالیت این شرکت، مجموعه‌ها و نهادهای متعددی در کشور مانند ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و... در حوزه‌های مختلف فعالیت کرده و از جمله در زمینه تولید ماسک، مواد ضدعفونی کننده و رفع نیازهای مختلف کشور در شرایطی مانند شرایط حال کشور مبنی بر کمک به بخش‌های مختلف برای جلوگیری از انتشار ویروس کرونا و... فعال بوده و هستند، اما یک تفاوت اساسی بین شرکت صنایع پیشرفته رضوی با مجموعه‌ها و نهادهای مشابه دیگر، در زمینه حمایت از صنایع پیشرفته است. ما در حوزه صنایع پیشرفته، حوزه‌های اولویتی داریم. میکروالکترونیک، تجهیزات پزشکی، تجهیزات ارتباطی هوشمند، رباتیک و... نمونه‌هایی از تمرکز این شرکت در حوزه صنایع پیشرفته به شمار می‌آید.

طرح‌ها یا پروژه‌های مرتبط با این حوزه‌های اولویتی چگونه انتخاب می‌شوند؟

در ابتدای فعالیت این شرکت، یک هسته نخبگانی مرکزی در آن تشکیل شد و ارتباطات و تعاملاتی با شتاب دهنده‌ها و مراکز مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان مانند سازمان گسترش صنایع، پارک‌های علم و فناوری و... برقرار شد و طرح‌های تولیدی هماهنگ با حوزه‌های مأموریت این شرکت از آنان گرفته و مورد بررسی قرار گرفت. البته دفتر مطالعات بازار که زیر نظر این شرکت فعالیت می‌کند وظیفه دارد تا تحقیق و بررسی طرح‌های دریافتی را انجام دهد. به عنوان مثال این دفتر هم اکنون بررسی حدود 40 طرح دریافتی را بر عهده دارد و پس از تجزیه و تحلیل این طرح‌ها، آن تعداد از طرح‌های مزبور که دارای ویژگی‌های یک کسب و کار جامع و سودآور برای کشور باشد را انتخاب و به این شرکت برای تصمیم‌گیری معرفی می‌کند. در همین زمینه می‌توانیم به یکی از پروژه‌ها و طرح‌های این شرکت که مشارکت آن در حال تکمیل شدن است اشاره کنیم که عبارت است از طرح توسعه تولید ادوات نیمه‌هادی مبتنی بر MEMS که تجهیزات تولیدی مبتنی بر این فناوری بسیار راهبردی و اساسی بوده و کاربردهای بسیار فراوانی در صنایع هوایی، صنایع دریایی، کشتیرانی، ناوبری، خودروسازی، صنایع هوشمند، تجهیزات پزشکی روز دنیا و... دارد و متأسفانه هم اکنون غالب نیازهای مربوط به تأمین این فناوری در سطح کشور از طریق واردات از کشورهای خارجی انجام شده و کشور تا حد زیادی در این زمینه (در مورد این فناوری) وابستگی به خارج از کشور دارد.

این مجموعه چگونه از مجموعه‌های نخبگانی و دانش‌بنیان در سطح کشور حمایت می‌کند؟

بیانیه گام دوم انقلاب که از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد، دو نکته بسیار مهم برای این شرکت به همراه داشته است که عبارتند از استفاده از نیروهای جوان و حمایت حداکثری از نخبگان کشور و در کنار این موارد می‌توانیم اهداف دیگری را برای این شرکت متصور بدانیم که حمایت از تولیدات دانش‌بنیان و محرک بودن برای شرکت‌ها و مؤسسه‌های تابعه تشکیلات آستان قدس رضوی، از جمله این موارد است. بنابراین یکی از محاسن و فواید تشکیل شرکت‌ها و مجموعه‌هایی مانند شرکت صنایع پیشرفته رضوی، ایفای نقش حمایتی از سوی این شرکت‌ها در قبال شرکت‌های دانش‌بنیان است.

این گونه حمایت‌ها در زمینه حمایت از شرکت‌های داخلی، توسعه تولیدات داخلی، قطع وابستگی کشور به خارج، صرفه‌جویی ارزی و... و از همه مهم‌تر کمک به شکوفایی استعدادهای جوانان و نخبگان این کشور است.

خیلی از جوانان و نخبگان کشور، ایده‌ها و طرح‌های فوق‌العاده و بسیار خوبی دارند که موفق به ساخت و تولید نمونه محصول هم شده‌اند ولی برای توسعه و گسترش تولیدات و محصولات خود و تجاری‌سازی و بازارسازی آن با مشکلات عدیده‌ای در کشور مواجه هستند مانند: مشکلات مالی، مشکلات مربوط به امکانات و تجهیزات، مشکلات مربوط به برندسازی و بازارسازی، مشکلات مربوط به دریافت مجوزهای لازم از مراجع مربوط، مشکلات مربوط به تضامین مالی و اداری لازم و... که این شرکت رسالت اصلی آن حمایت از این گونه مجموعه‌های نخبگانی در سطح کشور است که به صورت مشارکت فعال انجام می‌شود.

به این معنی که این شرکت مانند بسیاری از مجموعه‌ها و نهادهای حمایتی، تسهیلات مالی و پولی به مجموعه‌های نخبگانی پرداخت نمی‌کند، بلکه با مشارکت فعال در بخش‌های مدیریتی، فناوری، مالی و جذب سرمایه، بازارسازی، تجاری‌سازی، فروش و... بستری برای شکوفایی آن‌ها و همچنین نفع و سود دوطرفه (هم برای مجموعه‌های نخبگانی و هم برای این شرکت) ایجاد می‌کند.

البته وقتی صحبت از مشارکت فعال می‌شود پرواضح است که طرفین در مواردی که بازدهی و سودآوری این مشارکت هم کم بوده و همه نتایج هم حاصل نشده باشد باز هم باید در کنار یکدیگر حضور داشته و در هر دو مورد یعنی سود و زیان در کنار یکدیگر باشند.

از همین فرصت استفاده می‌کنم و اعلام می‌دارم این شرکت آمادگی مذاکره و استقبال از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناورانه که محصولات پیشرفته به همراه طرح کسب و کار منسجم و پخته، در راستای مأموریت‌ها و حوزه‌های کاری شرکت صنایع پیشرفته رضوی هستند را دارد و از سوی دیگر آماده پذیرش و همکاری با مجموعه‌های دانشگاهی و صنعتی کشور به ویژه شرکت‌های وابسته به آستان قدس رضوی، مطابق ضوابط و مأموریت‌های تعریف شده برای این شرکت است. علاقه‌مندان می‌توانند برای حضور در محل این شرکت در مشهد و انجام مذاکرات لازم با شماره‌های تلفن این شرکت 37614876- 051 و 37610240- 051 تماس حاصل کنند تا هماهنگی‌های مربوط به عمل آید.

در قبال شرکت‌ها و مؤسسه‌های وابسته به آستان قدس رضوی چه نقش و وظیفه‌ای دارید؟

این شرکت علاوه بر رسالت عام و عمومی که ویژه همه مجموعه‌های نخبگانی و شرکت‌های دانش‌بنیان است، یک رسالت خاص در قبال شرکت‌ها و مؤسسه‌های تابعه آستان قدس رضوی دارد. در این زمینه این شرکت نقش بازوی فناورانه را ایفا می‌کند. به عنوان مثال: در حوزه کشاورزی و دامپروری با توجه به توسعه و گسترش روزافزون فناوری‌های نوین در این عرصه و افزایش بهره‌وری، این شرکت می‌تواند به عنوان یک بازوی فناورانه مؤثر در ارتقای فناوری‌های لازم در این حوزه مانند: پهپادهای سم‌پاشی، سیستم‌های نظارتی دام، توسعه ماشین‌آلات پیشرفته کشاورزی و... عمل کند.

مثال دیگر، همکاری این شرکت با سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در زمینه طراحی و تولید سامانه هوشمند انتقال کتاب است که در این همکاری قرار است با تأمین ربات‌های انتقال‌دهنده کتاب، وظیفه انتقال کتاب از مخازن جدید به کاربران بر عهده این ربات‌ها قرار گیرد و هم اکنون در سطح دنیا، یک شرکت آلمانی در این زمینه فعال است.

مثال دیگر، توسعه تولید الیاف کربن است. الیاف کربن دارای ویژگی‌های منحصر به فردی همچون استحکام چند برابری در مقایسه با فولاد بوده و از طرف دیگر سبکی وزن، رسانایی حرارتی بالا، رسانایی الکتریکی بالا و... از دیگر خصوصیات این الیاف است. اگر بتوان استفاده و کاربرد این محصول را در صنایع پایین‌دستی در سطح کشور نهادینه کرد، گام بسیار بزرگی در راستای پیشرفت و سرآمدی در سطح جهان به دنبال خواهد داشت. در همین زمین می‌توانم به آسفالت الیاف کربن اشاره کنم که یک محصول بسیار راهبردی و کاربردی در پروژه‌های عمرانی و راهسازی است که هم اکنون رایزنی‌های لازم برای ورود به این حوزه توسط این شرکت در حال انجام است.